Do £ukasza Guzka.
Drogi £ukaszu!

Ca³kowicie zgadzam siê z racjami twojego tekstu odpowiadaj±cemu
Ka¼mierczakowi i te¿ nie przyjmujê argumentacji W³adka, która zasadniczo
jest niechêtna sztuce krytycznej - Ka¼mierczak:"Z ca³± pewno¶ci± sztuka
krytyczna jest uwik³ana w programow± misjê naprawiania ¶wiata i dlatego
tak mocno jest nara¿ona na konflikty z politykami czy lud¼mi my¶l±cymi
ideologicznie. Takie twierdzenie poniek±d wyja¶nia postawy artystów z
krêgu sztuki krytycznej. Jest to jednak rzecz gustu - osobi¶cie nie
przepadam za sztuk±, która ma jaki¶, nawet uwewnêtrzniony program".

Jednak w poni¿szym, twoim, cytacie mijasz siê z prawd±:

"W polskim performance to W³adek postawi³ tak zdecydowanie (i od
pocz±tku) na postaæ performance zaanga¿owanego w krytykê kultury,
spo³eczeñstwa. Przed W³adkiem performance polski by³ w wiêkszo¶ci
narcystycznie skupiony na osobie performera oraz definiowaniu co to jest
performance".

Stwierdzenie to stoi równie¿ w sprzeczno¶ci z tym, do czego przyzna³ siê
wy¿ej W³adek. &hibar;e W³adek "postawi³" na to, do czego czuje niechêæ?


Przemys³aw Kwiek

Info dla innych: do kompletu trzeba przeczytaæ w tegotygodniowym NIE
42(681)na stronie 9. - "Tchórza woñ".
W³adys³aw Kaźmierczak
Zrozumieæ rzeczywistośæ.

Tak, zrezygnowaliśmy z wystawy Doroty Nieznalskiej. Decyzja dramatyczna, zaskakuj¹ca mnie samego, ale chyba najlepsza z mo¿liwych. Ta decyzja jest sygna³em, ¿e jesteśmy gdzieś pod ścian¹ i ¿e musimy przyj¹æ bardziej wyspecjalizowane procedury kuratorskie, jeśli chcemy zapewniæ wolnośæ wypowiedzi artystom. Przyznajê, to by³ mój b³¹d. Nie przewidywaliśmy a¿ tak gwa³townej reakcji ze strony środowisk kościelnych w S³upsku, kiedy planowaliśmy t¹ wystawê. W³aściwie to nie braliśmy reakcji tych ludzi w ogóle pod uwagê. Liczyliśmy siê jedynie z ostr¹ reakcj¹ pos³a Str¹ka, który rzeczywiście w liście do Marsza³ka Jana Koz³owskiego za¿¹da³ ocenzurowania wystawy daj¹c przy okazji do zrozumienia co myśli o sztuce. Na konferencji prasowej pose³ zapowiedzia³, ¿e zostan¹ powo³ane komitety obywatelskie, które bêd¹ sprawdzaæ co jest na wystawie i bêd¹ fotografowaæ wszystkich wchodz¹cych do galerii. I to nie by³oby a¿ tak groźne. Poniewa¿ urz¹d nie zamierza³ cenzurowaæ wystawy a zdjêcia przed galeri¹, te¿ nie by³yby zbyt wielkim problemem. Ale kiedy dowiedzieliśmy siê, ¿e w kościele trwaj¹ ca³onocne czuwania i modlitwy wiernych w intencji nawrócenia Nieznalskiej i niedopuszczenia do zorganizowania jej wystawy w S³upsku, kiedy dowiedzieliśmy siê, ¿e ksiê¿a z wielu parafii interweniuj¹ w Urzêdzie Miejskim w S³upsku, kiedy dowiedzieliśmy siê jak siostra Ryszarda z klasztoru Klarysek interweniowa³a z p³aczem broni¹c krzy¿a, to w tym momencie wszystko sta³o siê jasne. Wywo³any poziom emocji religijnych zapowiada³ niewyobra¿aln¹ skalê konfliktu spo³ecznego, na który nie jesteśmy ani przygotowani ani odporni. Dośæ dobrze znamy metody pikietowania LPR, ale to, co moglibyśmy zobaczyæ w S³upsku mog³oby byæ ju¿ niebezpieczne. Dla wszystkich: artystki, publiczności i nas samych. Sam siebie pyta³em: czy za cenê nara¿ania artystki, publiczności i pracowników galerii na poni¿aj¹ce akcje musimy organizowaæ wystawê?

Ja sam przy tej okazji zrozumia³em, ¿e Nieznalska bêdzie musia³a nieco poczekaæ na publiczny powrót do krajowych galerii. &hibar;yjemy w kraju, którego prezydent i premier - obaj raczej niewierz¹cy - walcz¹ ostro o zapis wartości chrześcijañskich w konstytucji europejskiej. Tu¿ obok Hiszpanii w kolizji z 20 krajami, którym ateistyczny projekt konstytucji najzupe³niej odpowiada. Respekt przed kościo³em i religi¹ maj¹ wszyscy politycy w Polsce. I te oczywiste fakty widzi ka¿dy. Nie mo¿na wzruszaæ ramionami i udawaæ, ¿e tej rzeczywistości nie ma. A zw³aszcza wtenczas, kiedy dotyka jej artysta.

Zagêszczona atmosfera wokó³ Nieznalskiej w S³upsku zaczê³a siê od publikacji wywiadu Jacka Ceg³y w G³osie Pomorza. "Nie obrazi³am uczuæ katolików" http://www.glos-pomorza.pl/ Nie znam szczegó³ów, ale podobno LPR najpierw zwróci³a siê do prokuratury (któr¹ pikietuje codziennie od dwóch miesiêcy z innego powodu) z doniesieniem o obrazê uczuæ religijnych za umieszczenie fotografii Doroty Nieznalskiej obok krzy¿a z genitaliami. Chcieli oskar¿yæ gazetê. Media maj¹ oczywiście lepszy zapis w konstytucji jeśli chodzi o wolnośæ wypowiedzi i prokuratura odrzuci³a zawiadomienie o przestêpstwie. Potem, zabrano siê za sam¹ wystawê. Radny LPR Sejmiku Wojewódzkiego dok³adnie sprawdza³ w galerii program wystaw. Chodzi³o mu g³ównie o Dorotê Nieznalsk¹.

By³em w kontakcie z Nieznalsk¹ i po dok³adnej ocenie sytuacji powiedzia³em jak¹ bêdê musia³ poj¹æ decyzjê. Dorota pocz¹tkowo zgodzi³a siê ze mn¹, by za trzy dni, po mojej konferencji prasowej powiedzieæ, ¿e wzi¹³em stronê Roberta Str¹ka a nie jej. &hibar;e moja dotychczasowa sympatia wobec jej osoby to puste gesty teatralne. &hibar;e d¹¿enie do wspomnianego bezpieczeñstwa jest oznak¹ s³abości. Mog³em jej tylko odpowiedzieæ, ¿e jej opinia jest g³êboko nieprawdziwa. I zacz¹³em ze smutkiem myśleæ o taktyce dzia³ania i moralności artystów z krêgu sztuki krytycznej.

Ze smutkiem, poniewa¿ w postawie Nieznalskiej czegoś nie rozumiem. Dlaczego tak bardzo zale¿y jej na tym, by brn¹æ w otwarty konflikt z zorganizowan¹ spo³eczności¹ kościeln¹? Dlaczego wymaga od galerii zwarcia siê z publiczności¹ zapatrzon¹ ślepo we w³asn¹ ideologiê? Czy ma w ogóle do tego prawo? Dlaczego z powodu odmowy tego starcia Nieznalska szanta¿uje nas swoj¹ rozpacz¹? O co tu chodzi? Dlaczego ckliwe emocje m³odej artystki maj¹ wyznaczaæ standardy postêpowania galerii? Dlaczego nie chce zrozumieæ, ¿e sztuki nie mo¿na prezentowaæ w atmosferze spo³ecznych emocji? Dlaczego unika ostrego spojrzenia na realne fakty? Dlaczego nie zdaje sobie sprawy tego, ¿e ka¿da wystawa prezentowana w 'wojennych' warunkach staje siê nieistotna, bezbronna, uniewa¿niona znacznie silniejszym konfliktem spo³ecznym. I w koñcu, dlaczego nie chce lub nie mo¿e zrozumieæ rzeczywistości, w której ¿yje? Uprawiaj¹c sztukê krytyczn¹!

Jak¹ wystawê chcia³a pokazaæ Nieznalska? Dok³adnie tego nie wiemy. Klaman - artystyczny instruktor Doroty mówi³, ¿e przygotowuje ona ostr¹ niespodziankê na S³upsk. Ze strony Nieznalskiej by³y zapewnienia, ¿e nie bêdzie na wystawie symboli religijnych, ¿e bêd¹ zdjêcia z procesu, jakiś obiekt i jakaś muzyka - jakby kościelna. S³owem nic takiego, co mog³oby kogokolwiek uraziæ. Nie mieliśmy jednak ¿adnych materia³ów kreuj¹cych obraz wystawy. Zreszt¹ artystka sama niewiele mog³a powiedzieæ o wystawie, nad któr¹ dopiero pracowa³a. Ale okaza³o siê, ¿e nasza wiedza o wystawie nie by³a istotna. Okaza³o siê, ¿e kontekst procesu, sporu ze Str¹kiem i nieszczêsnego wyroku sta³ siê wa¿niejszy ni¿ to, co Dorota chcia³a pokazaæ, poniewa¿ jej sztuka bêdzie ju¿ postrzegana jedynie przez pryzmat brutalnej (dla katolików) prowokacji. Chcemy tego czy nie. Tego mechanizmu, w swojej naiwności nie przewidzia³em, a on odegra³ tutaj najwa¿niejsz¹ rolê. Wszystkich, zw³aszcza media, interesuje skandal i etykietka skandalistki. Dziennikarze byli wyraźnie zawiedzeni moj¹ decyzj¹. Spirala sensacji nie rozkrêci³a siê. By odczarowaæ Nieznalsk¹ trzeba wykonaæ sporo pracy, pod warunkiem, ¿e ona na to siê zgodzi, bo aura kontrowersyjnej artystki te¿ mo¿e byæ poci¹gaj¹c¹ strategi¹.

Oczywiście mówiê o warunkowej strategii, by przypadkowo nie wpisaæ siê w logikê myślenia sêdziego Tomasza Zieliñskiego. Jednak sztuka krytyczna z konieczności ociera siê o kontrowersjê i skandal. Nawet jestem sk³onny przypuszczaæ, ¿e lepiej czuje siê w świetle jupiterów, konferencji prasowych ni¿ gdzieś na uboczu. Z ca³¹ pewności¹ sztuka krytyczna jest uwik³ana w programow¹ misjê naprawiania świata i dlatego tak mocno jest nara¿ona na konflikty z politykami czy ludźmi myśl¹cymi ideologicznie. Takie twierdzenie poniek¹d wyjaśnia postawy artystów z krêgu sztuki krytycznej. Jest to jednak rzecz gustu - osobiście nie przepadam za sztuk¹, która ma jakiś, nawet uwewnêtrzniony program.

A teraz o demokracji. Galerie finansowane ze środków publicznych i sztuka wspó³czesna w ogóle jest ³atwym celem dla ka¿dego. Ju¿ nie tylko symbole religijne czy narodowe dra¿ni¹ ludzi w publicznych galeriach, ale zwyk³e paski, kwadraty czy kreski. Najczêściej kwestionuje siê wartośæ sztuki wspó³czesnej w kontekście wydatków na utrzymanie galerii z pieniêdzy podatników. W³aściwie to ka¿dy pretekst jest dobry, by nie finansowaæ kultury. &hibar;adne argumenty najwiêkszych krytyków sztuki nikogo nie przekonuj¹. Jesteśmy bezbronni w ka¿dej sytuacji, tylko ¿e nasza bezbronnośæ w ogóle nie podoba siê artystom z krêgu sztuki krytycznej, poniewa¿ maj¹ wtenczas zasadniczy k³opot z realizacj¹ swojego programu.

W³adys³aw Kaźmierczak
performance@onet.pl
0 603 075 758


==============================================
Komentarz:

Odwo³anie wystawy - to siê ju¿ zdarza³o. Cenzurowanie prac te¿. Zazwyczaj by³a to decyzja wstydliwie skrywana. W³adek Kaźmierczak natychmiast napisa³ o tym list i rozes³a³ go po internecie. To sposób postêpowania który trzeba z szacunkiem odnotowaæ. Masza Potocka, dyrektor galerii Bunkier Sztuki, zapytana o Dorotê Nieznalsk¹ nerwowo szuka argumentów by dowieśæ, ¿e to sprawa która jej jako dyrektora galerii nie dotyczy. W³adek nie ucieka przed problemem, nie udaje dziecka we mgle. Taka postawa daje szansê na rozpoczêcie debaty. Byæ mo¿e wiêc zamiast zamykania ust - skutek bêdzie odwrotny. Zaczniemy mówiæ o sprawach dla sztuki, i naszej kultury najwa¿niejszych.

Jednak aby taka debata mia³a sens musi byæ absolutnie uczciwa intelektualnie. Nie mo¿e w niej byæ argumentów pozornych, czyli odnosz¹cych siê do rzeczywistości zafa³szowanej.

W³adek wcześniej wiele razy odnosi³ siê do sprawy Doroty w swoich wyst¹pieniach perormerskich. &hibar;y³ ta spraw¹. W odró¿nieniu od innych dyrektorów galerii w Polsce, chcia³ zrobiæ jej wystawê. Nie zdo³a³. Przyznaje siê do pora¿ki. Jest na pewno szczery gdy mówi o swoim osobistym dramacie. Jednak nie jest do koñca szczery gdy podaje powody tej decyzji. St¹d argumentacja czêsto jest chybiona.

Tu stawiam tezê, ¿e wszelkie zafa³szowanie, nieuczciwości intelektualne w argumentacji wynikaj¹ z dramatycznego konfliktu w jaki W³adek popad³ z tej okazji. Jako dyrektor instytucji zosta³ zmuszony zrobiæ coś innego ni¿ dyktowa³y mu najg³êbsze odczucia i przekonania artysty. To co wie o instytucji sztuki jako artysta nagle przesta³o siê zgadzaæ z tym, co musi robiæ jako dyrektor takiej instytucji. Jest to dramat iście szekspirowski. Tekst odzwierciedla natê¿enie tych emocji, a te najdobitniej odzwierciedlaj¹ siê w sprzecznościach ujawniaj¹cych siê w tekście. Byæ mo¿e ten komentarz pomo¿e mu odnaleźæ drogê, co nie powinno byæ trudne, bo role w tym dramacie s¹ od pocz¹tku obsadzone i ³atwo zorientowaæ siê kto jest kim.


Nie wierzê, by W³adek tak przejmowa³ siê kó³kami ró¿añcowymi i p³aczami sióstr zakonnych. Zw³aszcza zagro¿eniami z ich strony. To argument wyraźnie zastêpczy. Stare dewotki s³upskie to nie Talibowie, na Boga. Tym bardziej, ¿e akurat W³adek nieźle pozna³ mentalnośæ parafialn¹. Zna ten typ ¿arliwości religijnej która kontempluje sam¹ siebie, a histeria religijna towarzyszy tej sprawie od pocz¹tku. Twórcami "afery" s¹ nie wierz¹cy ale cynicy w³adzy, którzy świadomie doprowadzaj¹ do rozchwiania ludzkich emocji i kieruj¹ je w po¿¹danym przez siebie kierunku. Str¹k potrzebuje modl¹cych siê, bo to czyni go reprezentantem spo³eczeñstwa. A to jest argument wyborczy. Jednak ci ludzie s¹ trzymani z daleka do dzia³añ praktycznych, mo¿na powiedzieæ - z dala od rzeczywistości. Byæ mo¿e s¹ upierdliwi dla galerii, ale W³adek jako doświadczony performer wie co to znaczy wytrzymaæ presjê. Jednak, to prawda, aby wytrzymaæ presjê, szykany, poni¿enia o których wspomina, trzeba mieæ odpowiednio siln¹ motywacjê. Artysta znajduje j¹ w samej sztuce. A dyrektor instytucji?

W³adek niepotrzebnie pisze o tym, ¿e Dorota "szanta¿uje nas swoj¹ rozpacz¹" i o "ckliwych emocjach m³odej artystki". Zapewne poczu³ siê ura¿ony tym, ¿e uzna³a go ona za zdrajcê. Ale mia³a ona prawo siê wściec. Wszak artysta któremu odbiera siê mo¿liwośæ dzia³ania (po raz kolejny!) mo¿e siê czuæ zdradzony. Tym bardziej ¿e akurat W³adka uwa¿a³a za jednego z niewielu sprzyjaj¹cych jej otwarcie dyrektorów instytucji sztuki w Polsce, co on sam wielokrotnie potwierdza³. Trzeba uznaæ jej prawo do tej reakcji emocjonalnej. Tym bardziej, ¿e kontrreakcja W³adka jest nie mniej emocjonalna, co świadczy o silnym konflikcie wewnêtrznym (inaczej machn¹³ by na ni¹ rêk¹, powiedzia³ ¿e pierdzieli od rzeczy, a nie pisa³ listu). Ale W³adek i Dorota podobnie rozumiej¹ sztukê, podobnie pojmuj¹ rolê artysty. Dlatego zapewne gdy emocje opadn¹ ich wzajemne relacje wróc¹ do w³aściwej formy. Niech Str¹k siê nie cieszy.

Niepotrzebnie te¿ odbiera wartośæ jej pracom i ironizuje z Klamana, nazywaj¹c go "instruktorem Nieznalskiej". Dorota jest uczennic¹ Klamana i niew¹tpliwie jej orientacja na sztukê krytyczn¹ to jego szko³a. Ale jej prace s¹ samodzielne. Wiêcej, Dorota musia³a dojrzeæ szybciej ni¿ inni.

B³êdna jest te¿ ocena konfliktu jako konfrontacji artysty ze "spo³eczności¹ kościeln¹". Gorzej, taka ocena to przyjêcie punktu widzenia jaki stara siê narzuciæ Str¹k i jego partia. Robi¹ oni wszystko ¿eby pokazaæ ten konflikt jako spór religijny, w stylu tych jakie toczono w wieku XVII. Odnosi w tym sukcesy, gdy¿ taki punkt widzenia przyj¹³ sêdzia Zieliñski wydaj¹c wyrok (inaczej nie by³oby "obrazy uczuæ religijnych"). Oznacza³oby to, ¿e sztuka krytyczna ma charakter religijny, co jest absurdem. Ale w tym procesie, gdzie w g³ównej roli wyst¹pi³a sztuka, w³aśnie sztuk¹ zajmowano siê najmniej. Utrzymanie takiego stanu rzeczy potrzebne jest Str¹kowi, który tylko wtedy mo¿e postawiæ siê w roli reprezentanta i obroñcy "spo³eczności kościelnej". Dorota wielokrotnie powtarza³a, ¿e jej sztuka nie ma charakteru religijnego, ¿e jej krytyka nie celuje w uczucia religijne wierz¹cych. Krytycyzm jej sztuki ma charakter spo³eczny i kulturowy. Jest to wiêc konfrontacja kulturowa, ale nie konfrontacja z wiernymi kościo³a rzymskiego. To Str¹k czyni tê konfrontacjê religijn¹, gdy za pomoc¹ religii usi³uje zdobyæ ca³kiem świeck¹ w³adzê. A to ju¿ nie jest sprawa uczuæ religijnych tylko modelu pañstwa, spo³eczeñstwa i kultury w jakiej bêdziemy ¿yæ. I na pewno artystka ma prawo - jak siê okazuje nie do koñca - zabraæ w tej sprawie g³os.

W³adek zacz¹³ szukaæ winnego pora¿ki z wystaw¹ Doroty w niew³aściwym miejscu. Zdarzy³o mu siê przy tym odwróciæ role sprawcy i ofiary: nagle to Dorota staje siê powodem odwo³ania swojej wystawy, a nie naciski Str¹ka. Tak¿e to ona zaczyna pe³niæ rolê przeciwnika. Takie szukanie wroga zastêpczego wobec niemo¿ności dosiêgniêcia i pokonania tego w³aściwego, świadczy raz jeszcze o dramatyzmie sytuacji w jakiej siê znalaz³.

Pope³nia tak¿e b³¹d intelektualny który Max Scheler nazwa³ "z³udzeniem aksjologicznym". Trywializuj¹c, chodzi o to, ¿e jak ktoś nie mo¿e mieæ np. willi w Bevery Hills to potrafi sobie wyt³umaczyæ, ¿e posiadanie jej by³oby czymś strasznie dla niego z³ym i znajduje szereg argumentów by utwierdziæ siebie w z³udzeniu co do negatywnej wartości danego dobra. Tak te¿ W³adek nagle zaczyna bardzo krytycznie oceniaæ pracê Doroty i jej postawê artystyczn¹. W roli ch³opca do bicia wystêpuje te¿ sztuka krytyczna.

Oczywiście, sztukê zwan¹ krytyczn¹ mo¿na skrytykowaæ za wiele rzeczy. Ba, powinno siê toczyæ tak¹ krytykê! Jej brak oznacza³by ¿e ta sztuka ponosi klêskê, nie osi¹ga swych celów. Krytyk sztuki o sztuce krytycznej która nie wywo³uje dyskusji, kontrowersji mo¿e powiedzieæ tylko jedno - to udawana b¹dź nieudana sztuka krytyczna. Natomiast, je¿eli prowokuje debatê - znaczy ¿e dzia³a!

Dlatego atak Wladka na sztukê krytyczn¹ jest chybiony.

Krytycyzm (sztuka zwana krytyczn¹) jest dziś najwiêkszym novum sztuki i jej najwa¿niejsz¹ cech¹. To zmiana zupe³nie fundamentalna (paradygmatyczna). Chodzi jednak o pewien generalny trend sztuki w ogóle (ja proponujê u¿ywaæ tu terminu "sztuka pragmatyczna"), a nie kilku artystów polskich którzy tak nazywaj¹ swoj¹ sztukê. Sztuka w tym ujêciu jest pojmowana jako zwi¹zana bezpośrednio z ¿yciem, z otaczaj¹c¹ rzeczywistości¹, w opozycji do sztuki dla sztuki, czyli sztuki zajmuj¹cej siê sam¹ sob¹. Ta ró¿nica wyznacza zasadniczy prze³om w sztuce. Nie jest to miejsce na rozwijanie tego czym jest sztuka pragmatyczna (krytyczna), pisa³em o tym wcześniej w Magazynie Sztuki, ostatnio tak¿e ukaza³o siê nowe wydanie ksi¹¿ki Wilkoszewskiej "Sztuka jako rytm ¿ycia" bêd¹cej rekonstrukcj¹ filozofii sztuki Deweya, która jest punktem wyjścia sztuki pragmatycznej.

Skoro wiêc sztuka krytyczna lokuje siê bezpośrednio w nurcie ¿ycia, blisko spraw spo³ecznych, nie ma sensu zarzucaæ jej, ¿e "lepiej czuje siê w świetle jupiterów, konferencji prasowych ni¿ gdzieś na uboczu". Tak¿e dlatego metody "dziennikarskie" s¹ dla niej jak najbardziej w³aściwe. To sztuka która rodzi siê ze spo³ecznych emocji, ¿ywi siê nimi. Konflikt jest jej naturalnym ¿ywio³em. Pojawia siê tam, gdzie jest jakaś sprawa, gdzie trzeba zaj¹æ stanowisko i g³osiæ je publicznie. W ten sposób tworzy materiê dyskursu w którym jesteśmy zanurzeni.

By³oby nieporozumieniem gdyby Dorota, uprawiaj¹c sztukê krytyczn¹, unika³a kontrowersji i starcia z wartościami i postawami które krytykuje. Je¿eli traktuje siebie i swoj¹ sztukê powa¿nie, to jej krytycyzm musi wyra¿aæ siê w praktyce, inaczej bêdzie to krytycyzm pokazowy, dekoracyjny, salonowy. W³adek dobrze to rozumie bo pisze "sztuka krytyczna z konieczności ociera siê o kontrowersjê i skandal" Tak! Od tego jest sztuk¹ krytyczn¹ a nie sztuk¹ dla sztuki.

Dla artysty naturalnym terenem takiej konfrontacji jest galeria. Pytanie, czy Dorota ma prawo anga¿owaæ w konflikt galeriê jest źle postawione i w³aściwie nie powinno paśæ. To te¿ wyraz silnej rozterki towarzysz¹cej tej historii. W³adek jako artysta wie i wyczuwa czego artysta mo¿e wymagaæ od galerii. Tak, artysta ma prawo wymagaæ od galerii czy kuratora, ¿e bêdzie jej sojusznikiem, a przynajmniej neutralnym czynnikiem umo¿liwiaj¹cym zabranie g³osu, zw³aszcza, gdy wiadomo, ¿e s¹ si³y chc¹ce ten g³os jej odebraæ. Taka jest rola instytucji i kuratorów - dzia³aæ na rzecz sztuki. Uwa¿am, ¿e ich moralnym obowi¹zkiem jest podjêcie przynajmniej próby pomocy i wspó³pracy z artyst¹, nawet zak³adaj¹c pora¿kê. Ale nie mog¹ staæ z boku, umywaæ r¹k, udawaæ ¿e sprawy nie ma, co wiêkszośæ czyni. Zadanie tych pytañ publicznie, świadczy, ¿e by³ to tak¿e i dylemat W³adka. Podj¹³ próbê dzia³ania, chcia³ wystawy. czyli zrobi³ to co powinna zrobiæ instytucja gdy jest na kursie kolizyjnym z artyst¹. A gdy poniós³ pora¿kê, otwarcie siê do niej przyzna³.

Takze tylko zagubienie moglo podyktowac stwierdzenie, ze "kazda wystawa prezentowana w 'wojennych' warunkach staje siê nieistotna, bezbronna, uniewazniona znacznie silniejszym konfliktem spolecznym". Jest w tym miejscu bliski (choc ostatecznie tego nie robi) powtórzenia innego koronnego argumentu przeciwników Doroty, ze tworzy dla skandalu ("aura kontrowersyjnej artystki tez moze byc pociagajaca strategia"). Powtórzmy raz jeszcze: sztuka krytyczna jest zwiazana z rzeczywistosci¹ mozliwie bezposrednio. Nie ma wiêc tu silnego rozdzialu na sztukê i rzeczywistośæ. Ca³a wrzawa medialna, "wojna", konflikt spo³eczny s¹ tym co tworzy t¹ sztukê. Ona powinna byæ tam gdzie jest taka wrzawa i wojna, a je¿eli sama je wywo³uje to dobrze, znaczy ¿e trafi³a w punkt, ¿e dotknê³a i wydoby³a na coś skrytego pod powierzchni¹ zjawisk ¿ycia spo³ecznego. Zawsze te¿ nies³uszne s¹ pretensje do dziennikarzy, ¿e sp³ycaj¹ i szukaj¹ skandalu? Skoro domagamy siê uwagi to j¹ otrzymujemy, tak¿e w takiej formie. Sensacyjnośæ jest odmian¹ tego samego zainteresowania, tego samego dyskursu, tyle ¿e jest skierowana do pewnego typu umys³owości i wyobraźni. Krytyk sztuki i dziennikarz popularnej gazety pisz¹ o tym samym, ale dla innego odbiorcy. Sztuka krytyczna nie zwraca siê do publiczności artystycznej, tylko do publiczności, nie mo¿e ograniczaæ siê do galerii, tylko szukaæ swojego odbiorcy - je¿eli ma byæ krytyczna. W³adek jako performer rozumie to doskonale gdy¿ czêsto wychodzi³ ze swoim przes³aniem do ludzi po prostu, a nie do bywalców galerii. Wiêcej, sam uprawia sztukê krytyczn¹ i rozumie konsekwencje krytycyzmu - nara¿enie na konflikt. Nie ma te¿ sztuki bardziej do krytycyzmu predystynowanej ni¿ performance. W swoich performance wielokrotnie podnosi³ rozmaite kwestie dra¿liwe spo³ecznie czy kulturowo, tak¿e "sprawê Nieznalskiej". Jego dorobek krytyczny jest ogromny. W polskim performance to W³adek postawi³ tak zdecydowanie (i od pocz¹tku) na postaæ performance zaanga¿owanego w krytykê kultury, spo³eczeñstwa. Przed W³adkiem performance polski by³ w wiêkszości narcystycznie skupiony na osobie performera oraz definiowaniu co to jest performance. Przekonanie, ¿e sztuki nie nale¿y prezentowaæ w warunkach "wojennych" wyra¿a bardziej pragnienie dyrektora by sztuka nie sprawia³a k³opotów, ni¿ przeświadczenie artysty - praktyka sztuki operuj¹cej w bezpośredniej bliskości ¿ycia. Dla W³adka-dyrektora pokojowe relacje rzeczywistości ze sztuk¹ s¹ bardzo na rêkê. Jednak jako artysta sam t¹ rzeczywistośæ ci¹gle niepokoi swoj¹ sztuk¹.


=== message truncated ===